Chrzest Polski. Św. Wojciech.Wkrótce po nawróceniu do chrześcijaństwa południowych szczepów słowiańskich odbyło się także apostołowanie wśród plemion na północ mieszkających. Tym przynosili światło chrześcijańskie pierwsi zakonnicy benedyktyńscy z Niemiec od czasu, gdy się Niemcy bezpośrednio zetknęli ze Słowianami. Naczelne miejsce zajmowała w tych stronach Polska, kraj między Odrą a Wisłą położony. Prace jednak misyjne zakonników niemieckich, chociaż przyniosły Polsce pierwszy posiew ewangelii, nie dokonały jednak nawrócenia w zupełności. Było one częściowe tylko i nie zawsze trwałe, a zatem z tej przyczyny wyznawców religii chrześcijańskiej, ostało się niewielu. Nawrócenie całej Polski rozpoczyna się dopiero w X. wieku i to wskutek związku małżeńskiego Mieczysława (Mieszko I) (963-992) z Dąbrówką, księżniczką czeską.

 

 

Księżna Polski Dąbrówka. Żona Mieszka I. Pochodziła z czeskiego rodu Przemyślidów. Artysta malowidła Jan Matejko. Księżna urodziła się około 930 roku, zmarła w 977 roku. Miejsce spoczynku Katedra w Gnieźnie. Wizerunek pobrano z Domeny publicznej.

Jako warunek związku tego postanowiono przyjęcie chrztu św., i warunku tego dopełnił Mieczysław w roku 966. Wraz z całym narodem. Odtąd postępowała działałność misyjna Benedyktynów raźnym krokiem, a już w dwa lata potem (968 rok) powstało pierwsze biskupstwo polskie w Poznaniu, w zależności jeszcze od arcybiskupstwa magdeburskiego.

Jak Metody w krajach słowiańskich południowo-wschodnich, tak znowu św. Wojciech rozwinął błogą w skutkach działalność pasterską wśród Słowian mieszkających w północnych i zachodnich stronach. Urodzony w Czechach kształcił się początkowo w Magdeburgu. Z czasem został biskupem Pragi (984 rok). Zrażony jednak zepsuciem obyczajów niepoprawnych mieszkańców, udał się jako misjonarz do krajów sąsiednich a najpierw do Polski, gdzie z wielkim pożytkiem głosił ewangelię, (kościółek św. Wojciecha na rynku w Krakowie). Panował wtedy w Polsce Bolesław Chrobry (992-1025), a troskliwy o dobro kraju i jego nawrócenie pragnął zupełnie jak najdłużej zatrzymać u siebie św. Wojciecha podobnie jak przyjmował gościnnie innych misjonarzy. Św. Wojciech wiedziony gorącą chęcią głoszenia Ewangelii, postanowił koniecznie udać się do sąsiednich krain, w których w poważnym jeszcze bałwochwalstwie ich mieszkańcy trwali, byli to Prusacy.

Bolesław Chrobry (Wielki) ur..967 rok, zm.17 czerwca 1026 rok. Władca Polski z dynastii Piastów w latach 992-1025. Książę Polski od 992 roku i pierwszy koronowany król Polski, w latach 1003 - 1004, także książę Czech, jako Bolesław IV.Wizerunek Bolesława Chrobrego Autorstwa Aleksandra Lessera. Pobrano z Domeny publicznej.

Lud ten dzikich obyczajów z trudnością tylko dawał się przekonać do wiary chrześcijańskiej, a owocem poświęcenia się św. Wojciecha była śmierć jego męczeńska (907 rok, wydarzenie to miało miejsce w bliskości Fischhansen). Bolesław wykupił jego zwłoki od Prusaków i złożył je uroczyście w Gnieźnie; odtąd stał się św. Wojciech patronem narodu polskiego. Tu podążył niebawem (w roku 1000) w pobożnej pielgrzymce cesarz Otton III., a wtedy grób św. Wojciecha stał się podstawą nie tylko religijnej, ale i politycznej niezawisłości Polski. Cesarz Otton uznał wtedy bowiem, Bolesława, udzielnym panującym i wraz z nim postarał się w Rzymie o założeniu metropolii w Polsce. Nowa stolica arcybiskupia w Gnieźnie stanęła odtąd na czele, niezależnej już od Magdeburga i tylko Rzymowi poddanej, polskiej prowincji kościelnej. Podlegały jej diecezje: Kołóbrzeg na Pomorzu, Wrocław na Śląsku i Kraków; wszystkie trzy równocześnie w roku 1000, utworzone.

      Św. Wojciech , ur. około 956 roku w miejscowości Libice. Biskup Pragi. Data śmierci 23 kwietnia 997 rok. Śmierć poniósl w ówczesnych, pierwotnych Prusach, w okolicy grodu Cholin (Miejscem męczęństwa był prawdopodobnie tzw. Święty Gaj w powiecie elbląskim lub Tenkity w obwodzie kaliningrodzkim). Miejsce pochowku: Katedra w Gnieźnie do 1038 roku. Zaś od 1038 roku Katedra Świętych Wita, Wacława i Wojciecha w Pradze. 

Niedługo potem i biskupstwo poznańskie włączono do prowincji gnieźnieńskiej. Dla zupełnego nawrócenia Polski do chrześcijaństwa położył wielkie zasługi także Kazimierz Odnowiciel (1040 – 1058), gdyż zabezpieczając granice państwa, rozgraniczał także diecezje, budował coraz liczniejsze klasztory i starał się o odpowiednie dla nich wyposażenie. Przyjęcie chrześcijaństwa miało dla Polski skutki nadzwyczaj zbawienne, bowiem przyczyniło się to nie tylko do uszlachetnienia obyczajów ludności, ale nadto pozwoliło Polsce czerpać obficie z zasobów cywilizacji zachodniej i podążać raźnym krokiem na to miejsce, jakie zajmowały inne państwa.

Główna praca misyjna i cywilizacyjna w Polsce przypada w tym okresie Benedyktynom, których liczne klasztory już w ciągu wieku XI., Założono je w: Międzyrzeczu, Tyńcu, później zaś klasztor Świętokrzyski i Sieciechowski.

Nawrócenie Rusi. Ruś południowa otrzymała już w pierwszych wiekach chrześcijaństwa naukę Chrystusową, jednak późniejsze wędrówki ludów zniszczyły ten posiew. Już w IX. wieku rozpoczęli nawracać te kraje misjonarze wysłani z Konstantynopola, lecz i to dzieło nawrócenia z czasem ustało wobec nieprzyjaznej postawy, w jakiej te kraje pozostawały wówczas w stosunku do Konstantynopola. Później cesarz Otton pierwszy posłał wielkiej księżnej Oldze (czyli Helenie) kapłanów zachodnich, oni również nawracali kraje ruskie z rozmaitym powodzeniem. Na pierwszym miejscu spośród nich należy wymienić św. Brunona, był on uczniem św. Romualda. Dopiero za czasów wnuka Olgi, Włodzimierza, przyjął kraj cały za przykładem księcia chrześcijaństwo w roku 988. W obrządku greckim, za pośrednictwem misjonarzy greckich, pochodzących z Konstantynopola. Kijów dawna stolica państwa, stał się także pierwszą stolicą biskupią, a później w roku 1035 wyniesiono ją do godności metropolii.

Głównym ogniskiem chrześcijaństwa w tym okresie były osady zakonników w pobliżu Kijowa, gdzie pieczary w przyleglej górze służyły im za mieszkanie.Później stanął na tej górze wielki klasztor, który otrzymał nazwę: „Ławra peczerska”.

Jeśli samo nawrócenie Rusi do chrześcijaństwa odbyło się w łączności z Rzymem, gdyż za Włodzimierza schizma grecka nie wystąpiła jeszcze otwarcie w Konstantynopolu, tak i w dokonaniu schizmy za Cerularyusza (rok 1054) Ruś odmówiła swego udziału. Legaci papieża Leona IX., którzy wyklęli patryarchę schizmatyckiego, znaleźli schronienie i gościnne przyjęcie na Rusi. Z czasem dopiero schizma wschodnia pociągnęła za sobą także Ruś południową, a następnie i północną, a to tym łatwiej, że właśnie obrządek i język, które więcej jeszcze, niż odległość miejsca, utrudniały łączność z Rzymem, a zbliżały ją ustawicznie do Konstantynopola.

Św. Szczepan i nawrócenie Węgier. Prawie w tym czasie, gdy się przyjęło chrześcijaństwo w Polsce i na Rusi, przypadło również nawrócenie Węgier. Największe zasługi dla pozyskania ich dla chrześcijaństwa położył biskup Piligrim z Pasawy, Dzieło apostolstwa popierał chętnie książę Gejza, głównie zaś syn jego św. Szczepan (998 – 1038). On to zwrócił się do Rzymu z prośbą o ustanowienie trwałej hierarchii kościelnej, a uzyskawszy ją, założył i uposażył hojnie arcybiskupstwo w Ostrzyhomiu wraz z kilkoma biskupstwami. Prócz tego budował klasztory benedyktyńskie i zakładał mnóstwo szkół. W uznaniu zasług położonych dla rozkrzewienia i umocnienia chrześcijaństwa na Węgrzech, przysłał mu papież Sylwester II., złotą koronę (1000 rok) i przyznał mu tytuł „króla apostolskiego”, który odtąd stał się zaszczytnym mianem wszystkich jego następców. W niespełna 30 lat po jego śmierci wytępił król Bela resztki pogaństwa w tym kraju (były to Węgry).

Św. Ansgaryusz. – Chrześcijaństwo w krajach północnych. Harald, książę jutlandzki, wracając do ojczyzny, zabrał ze sobą z Korbei (w Pikardyi) zakonnika św. Ansgaryusza, który przy niezwykłych trudnościach stał się z czasem apostołem północnej Europy. Jego bowiem łagodności i pojednawczemu usposobieniu udało się znaczną część Jutlandyi, Szlezwiku i Danii nawrócić do wiary chrześcijańskiej. Zmarł on w roku 865, ustanowiwszy wprzód za zgodą papieża Grzegorza IV., Stolicę arcybiskupią w Hamburgu, do której przyłączono (w roku 857) także biskupstwo w Bremie. Trwałe korzenie zapuściło chrześcijaństwo w Danii dopiero za panowania Kanuta (1014 – 1035), który jako jeden z najpotężniejszych monarchów ówczesnych, dążył wytrwale do rozskrzewienia chrześcijaństwa w swych dzierżawach. Norwegia poznała wprawdzie wiarę chrześcijańską już w X. wieku, lecz dopiero w XII. udało się cały kraj nawrócić.

Również w Szwecji głosił św. Ansgaryusz (już około roku 830) religiję chrześcijańską. Lecz pierwszym królem chrześcijańskim był dopiero Olaf III. (1025 rok) Biskupstwo w Upsali wyniesiono za króla Eryka św. (1163 rok) do godności metropolii.

Normanowie za przewodem swego naczelnika Rolla przyjęli chrześcijaństwo około roku 912 w zamian za prawo osiedlenia się stałego w Normandii (Francja) To wpłynęło dodatnio na złagodzenie ich dzikich obyczajów i zaprzestanie łupieskich wypraw do chrześcijańskich krajów Europy środkowej To właśnie oni zanieśli około roku 1000 wiarę chrześcijańską z Norwegii do Islandii, a stamtąd do Grenlandii.

Cesarze rzymscy po Karolu Wielkim – Papież Mikołaj I. Nawrócenia do religii chrześcijańskiej, dokonane w X. wieku u Słowian, Węgrów i Normanów miały tym donoślejsze znaczenie dla całego świata chrześcijańskiego, że ochroniły go od niebezpieczeństwa, jakie właśnie od tych ludów doznawało zachodnie cesarstwo rzymskie, po swym odrodzeniu za Karola Wielkiego. Albowiem ze zgonem Karola Wielkiego w roku 814, dziedzictwo jego długiej pracy szybko się rozpadło, bowiem nie było zdolne opierać się skutecznie ciągłym najazdom barbarzyńskich Normanów i to we wnętrzu kraju, zaś Węgrom i Słowianom po rozległych jego granicach.

Po Ludwiku Pobożnym (814 – 840) nastąpił podział monarchii, oświata i obyczaje zanikały coraz bardziej, przemoc brutalna zdobywała panowanie z krzywdą słabych i bezbronnych. W tych groźnych czasach jedynie papieże, jako naczelnicy chrześcijaństwa, stali na straży porządku publicznego i jedności społecznej. Wysyłając ciągle misjonarzy, tamowali przewagę sił brutalnych; utrzymując zaś na wodzy namiętność niektórych królów frankońskich i nie wahając się, bez względu na groźby, pociągać ich za nadużycie prawa do odpowiedzialności. Tym sposobem zjednali powolnie ich poddanie się wyrokom papiestwa, jako najwyższego stróża prawa, i w ten sposób utrwalili zwierzchność papieską nad całym Zachodem. Szczególnie zasłużył się pod tym względem papież Mikołaj I. (858 – 867). Lecz i potęga papieży zmalała niebawem, gdy wybór papieży popadł w zależność od szlachty rzymskiej, wskutek czego nastały dla papiestwa smutne czasy poniżenia, trwające przeszło wiek cały.

Opactwo św. Piotra i Pawła w Cluny. Państwo Francja, miejscowość Cluny, Kosciół rzymskokatolicki.Rodzaj klasztoru - opactwo.własność Benedyktyni. Foto pobrano z polskiej Wikipedii.

Klasztor w Clugny i odrodzenie karności kościelnej. Zależność papieży od stronnictw rzymskich w IX. wieku spowodowała obniżenie się karności kościelnej i rozprzężenie obyczajów w społeczeństwie świeckim. W wielu kwitnących niegdyś klasztorach benedyktyńskich reguła zakonna wobec zamieszek wojennych i niedostatku kontroli poszła w zaniedbanie. Nad odrodzeniem karności kościelnej pracowały klasztory frankońskie, a na ich czele stał klasztor w Cluny , (nad Saoną w Burgundii), pod kierownictwem opata św. Bernona. Wprowadziwszy na powrót w mury klasztorne regułę benedyktyńską, w pierwotnej czystości, skłonili zakonnicy kluniaccy przykładem swej gorliwości inne klasztory do naśladowania. Odmiennie od dawnych urządzeń, wedle których każdy klasztor stanowił odrębną w sobie całość bez łączności z innymi, zaczęły się wiązać liczne klasztory benedyktyńskie z klasztorem w Clugny i poddawać się pod zwierzchnictwo naczelne tamtejszego opata. Tak utworzona kongregacja kluniacką (909 rok) wpływała odtąd przez swą regułę zreformowaną nader zbawiennie na utrzymanie należytej karności kościelnej i udoskonalenia życia zakonnego. W tymże duchu powstały w początkach XI. wieku we Włoszech (w Toskanii) dwie nowe kongregacje zakonne: Kameduli od klasztoru (w Camaldoli na wzgórzu apenińskim) założonego przez św. Romualda (1012) i Walombrozyanie, których założycielem był św.Gwalbert (1038. roku Vallombrosa w Toskanii). Obie odznaczały się życiem surowym, pustelniczym, ujętym następnie w regułę zakonną, która stała się podstawą do tworzenia na ich wzór licznych klasztorów.

Pokój Boży.-Sądy Boże.- Kary kościelne. Reforma kościelna oddziałała również skutecznie na społeczeństwo świeckie i na naprawę złych zwyczajów. Najpierw wskutek wędrówki ludów i nowego ustroju państw europejskich, a następnie wskutek ciągłych walk wasalów z panujacymi, a tych znowu wzajemnie ze sobą, wytworzyły się w tym czasie niezdrowe stosunki społeczne, których następstwem było zdziczenie obyczajów, jak n.p. krwawa zemsta i pojedynki za wyrządzoną krzywdę, lub przyjęte zwyczajem wśród rycerzy prawo samowolnego odwetu i wymierzania sprawiedliwości na własną rękę. Dla ostatecznego złagodzenia tych szkodliwych stosunków starano się wprowadzić (początkowo w Burgundyi ) zupełny pokoj, t.j. rozejm, czyli zawieszenie broni. Gdy jednakże nie udało się w zupełności tego przeprowadzić, ograniczonogo, (1041 rok) pod nazwą Pokoju Bożego (Treuga Dei), na czas adwentu i postu, tudzież co tydzień od środy wieczora do poniedziałku rano. W tym czasie co najmniej każdy mieszkaniec miał być bezpiecznym i wolnym od napaści i zemsty przeciwnika.

Szczególnie twardą walkę musiał Kościół podjąć w X. i XI.w. z resztkami pogaństwa, t.j. z zabobonami, ich źródłem było pomieszanie pojęć religii chrześcijaństwa z dawnymi nawyczkami pogańskimi u prostego ludu, uwydatniały się one przede wszystkim w tzw. Sądach Bożych (ordalia). Opierały się zaś na przesadnym mniemaniu, iż Pan Bóg gotów jest bronić każdej sprawy rzetelnej i osobistym wpływem, więc choćby cudem. Zmierzało to do poparcia niewinności podejrzanego o występek. W ten sposób wprowadzono: pojedynki, próbę ognia, wody (gorącą i zimną), próbę krzyża, Eucharystyi (tj. Spożywania Ciała Pańskiego) i t.p.

Kościół katolicki zawsze przeciw temu występował, ale ponieważ te zwyczaje się już zbyt głęboko zakorzeniły w życiu ludów, ograniczał się już tylko do ich łagodzenia i surowości, a dopiero po długich usiłowaniach udało się zupełnie je usunąć.

Jeśli się tak w sprawie pokoju Bożego i sądów Bożych, podobnie jak w zachowaniu moralności, nie udało się Kościołowi katolickiemu usunąć zabobonów na drodze pokojowej: nauką, zachętą i upomnieniem, wtenczas rozpoczęto te nieprawidłości usuwać przez stosowanie kar kościelnych. Prócz suspenzy na duchownych i ekskomuniki, używanej w kościele od najdawniejszych czasów przeciw trwającym w uporze i błędzie, zastosowano w tym okresie także interdykt, obejmujący całe kraje bądź okręgi, a to wtedy, gdy kara ekskumuniki nie wystarczała. W miejscu, dla którego ustanowiono interdykt, ustawało publiczne nabożeństwo kościelne z wyjątkiem pięciu świąt uroczystych (przy zamkniętych drzwiach), ustawały też pogrzeby publiczne, tylko umierającym zanoszono Sakramenta św., do domu; nie błogosławiono uroczyście małżeństw, a grzebano tylko duchownych,dziatwę i żebraków.

Wybór papieży. – Kardynałowie. Aby usunąć wpływ panujących, bądź zabiegi stronnictw włoskich, przy wyborach papieża, ustanowił papież Mikołaj II, na synodzie w Rzymie w roku 1059, iż odtąd wybór ten przysługiwał głównie kardynałom. Kardynałami nazywano od dawna biskupów 7 miast, otaczających Rzym, tudzież przełożonych kościołów rzymskich, t.j. kapłanów. Ci wszyscy tworzyli zarazem przyboczną radę papieży. Z czasem zorganizowali się w osobne kolegium, a każdemu z nich dawano tytuł jednego z kościołów rzymskich. Przy wyborze papieży posiadali kardynałowie,jako pierwsi z pośród duchowieństwa rzymskiego, zawsze głos poważny, a dopiero zamiar papieży, aby wybory na opróżnioną stolicę rzymską wyzwolić z pod wpływów osób świeckich, stało się powodem, że z czasem wybór papieża stał się ich wyłącznym udziałem, lecz dokonała tego dopiero później ustawa papieża Aleksandra III. Z roku 1179 (na III soborze laterańskim), która jedynie w ręce kardynałów wybór ten złożyła.

Cesarstwo rzymskie w narodzie niemieckim, - Znaczenie biskupów. Za Henryka I. W miejsce dawnego frankońskiego powstało w dynastii saskiej nowe państwo niemieckie. Następca Henryka, Otton Wielki (987- 978), usunął nadużycia stronnictw rzymskich, zmusiwszy Rzymian do przyrzeczenia, że tylko tego będą odtąd uznawali papieżem, kogo cesarz na tej godności zatwierdzi. Ponowiwszy darowizny Pepina i Karola Wielkiego, otrzymał Otton W. koronę cesarzy rzymskich w 962 roku, która w ten sposób przeszła do narodu niemieckiego. Były to wówczas czasy rozwijającego się feudalizmu, władza monarsza opierała się na potędze lenników, a wśród nich zajęło wyższe duchowieństwo pierwszorzędne miejsce z tytułu posiadanych dóbr rozleglych. To też wpływ i znaczenie duchowieństwa wzrosły z czasem w Niemczech do niezwykłych rozmiarów. Biskupi brali przez to udzial w ustawodawstwie, na sejmach mieli głos rozstrzygający, wywierali dobroczynny wpływ na ustawy państwowe, tak, że odtąd coraz bardziej przenikał je duch prawdziwie chrześcijański. Nadto sądy kościelne rozszerzyły znacznie swój zakres na wiele spraw, które dotąd należały do sądów świeckich. Z drugiej strony przynosił ten stosunek lenniczy biskupom nie mało szkody samemu Kosciołowi. Już prawo patronatu, t.j. prawo przedstawiania duchownych na beneficya kościelne, przyznane osobom świeckim, które przyczyniły się do uposażenia kołciołów, co oddziaływało często szkodliwie, gdyż nie zawsze najgodniejsi otrzymywali posady duchowne. Stosunek zaś lenniczy jeszcze bardziej rozszerzył wpływ książąt świeckich na wybory biskupów. Chociaż cesarze z dynastii saskiej śladem Ottona czuwali nad Kościołem i rozszerzaniem chrześcijaństwa, równocześnie jednak dążyli tak przez wpływ na wybór papieża i prawo wyłączne zatwierdzania tego wyboru, jak przez samowolne nadawanie stolic biskupich, do zwierzchnictwa nad Kościołem, co powodowało stanowczą przewagę cesarstwa nad papiestwem. Jeszcze bardziej została naruszoną równowaga między władzą świecką a duchowną za panowania rodziny salickiej. Zamiar utrwalenia zależności papieży od cesarzy sprowadził też w dalszym toku długoletnią walkę pomiędzy papiestwem, a cesarstwem.

Źródła: Przedruk z publikacji książkowej „Historia Kościoła Katolickiego”, autorstwa ks. dr Władysława Alojzego Joguana. Pozwolenie do pierwszego druku wymienionej publikacji zostało wydane przez ś.p. Arcybiskupa lwowskiego obrządku łacińskiego, Seweryna, 2. września 1899 r.

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Mieszko_I_by_Lesser.PNG?uselang=pl

https://pl.wikipedia.org/wiki/Dobrawa_Przemy%C5%9Blidka

https://pl.wikipedia.org/wiki/Boles%C5%82aw_I_Chrobry

https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Awi%C4%99ty_Wojciech

https://www.google.com/search?client=firefox-b-d&q=Historia+klasztoru+w+Clugny

http://mbc.malopolska.pl/publication/13440

https://pl.wikipedia.org/wiki/Poczet_kr%C3%B3l%C3%B3w_i_ksi%C4%85%C5%BC%C4%85t_polskich