Z hierarchji kościelnej. Kollegium kardynalskie. Po Ojcu świętym zajmują pierwsze miejsce w hierarchicznym ustroju kościoła katolickiego kardynałowie. Stanowią oni Senat papieża i są jego pierwszymi doradcami i pomocnikami w rządzeniu Kościołem. Wybrani z pośród najwybitniejszych mężów całego świata, przedstawiają już jako osobistości, jako uczeni, dyplomaci i duszpasterze, najwyższą powagę i autorytet. Znaczenie ich jest tym większe, że tylko kardynałowie wybierają z pośród siebie głowę Kościola, czyli Papieża.

Kardynałów mianuje sam Ojciec św., według swego uznania z pomiędzy duchownych całego świata. Miejsc w Kollegium kardynalskim jest 70, ale rzadko kiedy są wszystkie obsadzone. Całe Kollegium dzieli się na trzy kategorie. Do pierwszej, należą Kardynałowie biskupów, należy tutaj sześciu kardynałów, których Ojciec św. wyznacza na biskupów diecezji leżących pod samym Rzymem. Najstarszy z nich jest zarazem dziekanem całego Kollegium. Drugą kategorią, nazywaną kardynałami kapłanów, stanowi 50 kardynałów ze sakrą biskupią, a ostatnia, nazywana Kardynałami diakonów, składa się z 14 kardynałów zwykle bez sakry biskupiej, atoli z święceniem kapłańskim

W obecnej chwili (1923 rok) Kollegium liczy 62 kardynałów. Jest zatem opróżnionych aż 8 miejsc. Z tych 62 kardynałów 30 jest zajętych w Kurji rzymskiej i dlatego nazywają się kurialnymi, 32 kardynałów jest arcybiskupami i biskupami w całym świecie.

Co do narodowości liczy święte Kollegium 31 Włochów, 7 Francuzów, 4 Niemców, 3 Hiszpanów, 3 Anglików, 2 Polaków, 2 Austriaków, 2 Irlandczyków, 1 Węgra i Belgijczyka, 1 Holenderczyka, 1 Morawianina, 1 Portugalczyka, 1 Brazylianina, 1 Amerykanina (Stany Zjednoczone) i 1 Kanadyjczyka.

52 kardynałów jest z kleru świeckiego, zaś 9 z różnych zakonów a mianowicie: 1 Kanonik Regularny św. Augustyna, 1 Benedyktyn, 2 Dominikanów, 2 Jezuitów, 1 Pijar, 1 Redemptorysta, i 1 Salezjanin.

Z obecnych kardynałów 4 zostało zamianowanych jeszcze przez papieża Leona XIII, 24 przez Piusa X, 24 przez Benedykta XV, a 10 przez obecnego Ojca św. Piusa XI. Za jego rządów, to znaczy od 6 lutego 1922 r., zmarło ośmiu kardynałów.

 

Papież Pius XI. Sprawował Urząd papieski od 6 lutego 1922 do 10 lutego 1939. Urodził się: 31 maja 1857 r. w Desio, zmarł 10 lutego 1939 r. w Watykanie. Miejsce pochówku Groty Watykańskie. Autor foto After Giuseppe Felici. Pobrano z Domeny publicznej, via Wikimedia Commons.

Z hierarchji kościelnej. Patrjarchowie. Instytucja Patrjarchów jest starsza od Kollegium Kardynalskiego, bo pocztątkami swymi sięgająca czasów apostolskich, występuje wyraźnie już z początkiem IV. wieku jako ściśle określony stopień władzy kościelnej. Po Papieżu dzierżyli Patrjarchowie najwyższą jurysdykcję nad kościołem w określonym i rozległym terytorium. Im podlegali i przez nich byli mianowani lub zatwierdzani Biskupi i Metropolici. Im zastrzeżona była konsekracja Biskupów i Metropolitów i w ogóle im powierzona była troska o Kościół i czystość wiary w danym kraju.

Najstarszymi patrjarchatami były: Rzym dla zachodu , Aleksandrja dla Egiptu i Libji, Antjochia dla Syrji. Jerozolima dla Ziemi świętej i Konstantynopol ze względu na swe znaczenie jako stolica cesarstwa wschodniego. Z biegiem czasu Papieże zaniechali tytułu Patrjarchów zachodu. Zaś cztery wymienione Patrjarchaty wschodu nazywają się po dziś dzień (1923 r.) większymi (maiores) w przeciwieństwie do później powstałych, które zwią się mniejszymi (minores).

Do mniejszych zalicza się przede wszystkim cztery patrjarchaty tzw. zachodnie, a mianowicie: 1) patrjarchat wenecki, przeniesiony tamże w roku 1451 z Grado, 2) patrjarchat Indji zachodnich utworzony w r. 1540 a przywiązany do prastarej stolicy arcybiskupiej Toledo w Hiszpanii, 3) Lizboński od roku 1716 i 4) patrjarchat Indji wschodnich, utworzony przez Leona XIII. w roku 1886 a złączony ze stolicą biskupią w Goa w Indjach. Był dawniej na zachodzie jeszcze jeden patrjarchat w małej i dziś nic nie znaczącej mieścinie Aquileja pod Gorycją, który jednak już w roku 1540 zniesiony został po jedenastu wiekach istnienia.

Do mniejszych patrjarchatów zalicza się także sześć patrjarchatów, sześciu odrębnych obrządków wschodnio-katolickich, które już jako patrjarchaty weszły do współności kościelnej po porzuceniu schizmy, a mianowicie trzy patrjarchaty wschodnie w Antjochiji: grecki – melchicki, maronicki i syryjski, ormiański w Konstantynipolu, chaldejski dla Babilonji w Mossulu i patrjarchat Koptów w Aleksandrji wskrzeszony przez Leona XIII w roku 1895.

Jest zatem dzisiaj (1923 r.) w Kościele katolickim 14 patrjarchatów, 4 większe a 10 mniejszych. Z tych jest 11 na wschodzie, 3 na zachodzie. Osiem jest obrządku łacińskiego a sześć obrządku wschodniego.

Ciężkie koleje przechodziły patrjachaty większe. Położone na wschodzie wpadły swego czasu w wielką schizmę, a następnie zniszczone zostały przez zalew Islamu. Gdy wojny krzyżowe oswobodziły dawny wschód chrześcijański, zostały i patrjarchaty te wznowione jako stolice obrządku łacińskiego. Jednak po ponownym zdobyciu Ziemi świetej przez Turków przestały istnieć jako faktyczne stolice i do dziś dnia (1923 r.) są patrjarchatami tytularnymi. Tylko Jerozolimski został ponownie wskrzeszony w roku 1847 i istnieje jako rzeczywista stolica biskupia, gdy tymczasem patrjarcha antjochijski i konstantynopolitański są i dziś jeszcze (1923 r.) tylko dygnitarzami Kurji rzymskiej.

Znaczenie Patrjarchów z czasem malało w miarę jak podział władzy w Kościele dostosowywał się do postępu jego wewnętrzej organizacji. Wobec możliwości bezpośredniego kontaktu z Rzymem straciły z biegiem czasu rację bytu te urzędy i godności, które dawniej zastępowały po części w odleglych i nieprzystępnych krajach Stolicę Apostolską. Dziś przyznaje prawo kościelne Patrjarchom już tylko przywileje honorowe, czyli pewne zewnętrzne odznaki pierwszeństwa. Na dworze i w ceremoniach papieskich zajmują oni pierwsze miejsce po Kardynałach i analogicznie do czerwonych kapeluszy kardynalskich noszą zielone kapelusze z 15-tnastoma kwastami. W procesjach poprzedza ich krzyż o dwóch poprzecznych ramionach.Lecz nad Metropolitami i Biskupami nie posiadają żadnej władzy. Tylko Patrjarchowie obrządków wschodnich mają jeszcze pewne prawa jurysdykcyjne, znacznie mniejsze od dawnych a każdorazowo określone dekretem nominacyjnym.

Wiadomo, że w Polsce nie było nigdy patrjarchatu. Mało kto jednak u nas wie, że łacińskim Patrjarchą antjochijskim, a więc jednym z czterech Patrjarchów większych, jest Polak (1923 rok), a mianowicie ks. Władysław Michal Zaleski, były Delegat Apostolski w Indjach, mieszkający jako sędziwy, bo 71-letni staruszek w Rzymie.

Z hierarchji kościelnej. Prymasowie. Ze stopni hierarchicznych obchodzi nas żywo godność Prymasa, a którą my Ślązacy w życiu kościelnym spotykamy się po raz pierwszy po przyłączeniu naszego kraju do Macierzy polskiej. Wiadomo na ogół, że Prymasem polskim jest Arcybiskup Gnieźnieński i że tę godność piastuje obecnie Jego Eminencja ks. Kardynał Edmund Dalbor(1923 r), lecz mało kto zdaje sobie sprawę z tego jakie, ta godność ma dziś znaczenie i w jakim stosunku stoimy my do naszego Prymasa. Dlatego tych kilka uwag o Prymasie w ogóle a o polskim Prymasie w szczególności.

Ks. Kardynał Edmund Dalbor.Kraj działania Polska. Miejsce urodzenia Ostrów Wielkopolski, 30 październik 1869 r. Data i miejsce śmierci - 13 luty 1926 r. Poznań. Miejsce pochówku - bazylika prymasowska Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gnieźnie.

Gdy Europa z początkiem średniowiecza poczęła się grupować w nowy system państw, które wszystkie, załatwiwszy się z resztkami pogaństwa, skoncentrowały się około Rzymu jako swej metropolii wiary i kultury, rozpoczęły się ważne sprawy także w wewnętrzej organizacji kościelnej. Odległość Rzymu i wielkie trudności, które powstały wskutek podróżowania pomiędzy ośrodkami państwowymi a kościelnymi tych państw z Rzymem, wymusiło to pewną decentralizację władzy papieskiej. Tak powstała na wzór patrjarchatów wschodnich godność Prymasów.

Począwszy od XI wieku poddawano w poszczególnych państwach wszystkich Biskupów najpoważniejszemu Arcybiskupowi, przywiązując do jego stolicy tytuł i prawa Prymasa danego kraju. Gdy z biegiem czasu państwa dzieliły się na drobniejsze twory lub też polityczny punkt ciężkości przesuwał się z jednej stolicy do drugiej, zdarzało się, że i inne stolice arcybiskupie tegoż kraju uzyskiwały od Stolicy świętej prawa prymasowskie i tym się tłumaczy zjawisko, pojawienia się na terenie niejednego kraju z państw powstałych, a po części jeszcze istniejące (1923 r.) różne stolice prymasowskie.

Oprócz Papieża, który nosił tytuł Prymasa całej Italii, utworzone zostały z czasem prymasowstwa: 1) w Pizie dla Sardynii, 2) w Palermo dla Sycylii, 3) w Toledo dla Hiszpanii, 4) w Arles, Vienne, Lyon,Poitiers i Reims dla Francji, 5) w Canterbury i w Jorku dla Anglii 6) w Armagh dla Irlandii, 7) w Ostrzychomiu (Esztergom dla Węgier 8) Gniezno dla Polski, 9) w Malines dla Belgii, 10) w Bradze dla Portugalii, 11) w Pradze dla Czech, 12) w Moguncji, Solnogrodzie i Magdeburgu dla Niemiec, 13) w Bahia dla Brazylii. W roku 1884 wskrzesił ponadto Leon XIII, dawny egzerchat Kartageński jako stolicę prymasowską w Tunezji.

Prawa Prymasów nie były wszędzie jednakowe. Pierwotnie zbliżały się do dawnych praw Patrjarchów. Byli więc prymasowie głową hierarchii kościelnej danego kraju. Oni zwoływali synody narodowe, czyli plenarne i przewodniczyli podczas ich trwania. Byli instancją apelacyjną od wyroków biskupów i arcybiskupów, których mieli prawo konsekrować. Koronowali panujących i zajmowali na ich dworach i w ustroju państwowym ważne stanowisko.

W miarę, jak warunki życiowe zbliżały kraje do Rzymu, ułatwiając komunikację z Ojcem świętym, musiała ta instacja pośrednia pomiędzy Stolicą Apostolską a Biskupami z konieczności tracić swe wewnętrzne znaczenie. Biskupi coraz częściej zwracali się się wprost do Rzymu, pomijając Prymasów, których władza stawała się coraz bardziej tytularną.Z wyjątkiem Prymasowst francuskich, zniesionych konkordatem z 1801 roku, utrzymały się jednak wszystkie inne jako godności o charakterze honorowym, i jako takie traktuje je nowe prawo kościelne. Nie mają więc one dzisiaj (1823 r.) żadnej jurysdykcji, lecz zajmują pierwsze miejsce między episkopatem swego kraju, a na dworze papieskim następują bezpośrednio po Partjarchach.

Nastąpiła tu więc ta sama zmiana, co w stanowisku Patrjarchów. Były kiedyś te godności konieczne i służyły organizmowi kościelnemu, dopóki odpowiadały rzeczywistej potrzebie. Z czasem się przeżyły w skutek zmiany stosunków i postępu organizacji kościelnej. W dzisiejszym ustroju Kościoła, opartym na bezpośrednim kontakcie Biskupów ze Stolicą świętą, nie ma już miejsca na takie instancje pośrednie i pozostały po nich oprócz wspomnień historycznych, chwalebne tytuły.

Podobnie kurczyło się ich znaczenie polityczne równolegle z postępem demokracji w państwach europejskich. Tylko tu i tam pozostały małe resztki ich dawnych praw państwowych, niby pamiątki minionych czasów i bezpowrotnie przebytych etapów na drodze rozwoju politycznego Europy. Ostatnim Prymasem, który dopełnił koronacji monarchy, jest kardynal Czernoch, Arcybiskup ostrzychomski, któremu w roku 1917 przypadło w udziale ukoronowanie ostatniego króla węgierskiego Karola.

Obraz jest reprodukcją fotograficzną dwuwymiarowego utworu.Przedstawia Arcybiskupa Gnieźnieńskiego Mikołaja Trąby, uważanego za prymasa Polski i Litwy. Arcybiskup urodził się w 1358 r. w Sandomierzu. Zmarł 2 grudnia 1422 r. podczas pobytu na Węgrzech w Lubicy na Spiszu. Pochowany został w nawie głównej katedry gnieźnieńskiej, przed grobem św. Wojciecha.

Klasycznym tego przykładem jest, blask i zmierzch Prymasowstwa polskiego. W burzliwych czasach, bo na jednym w swym rodzaju Soborze w Konstancji (1414-1418) uzyskal Arcybiskup Gnieźnieński Mikołaj Trąba dla siebie i swych następców tytuł i prawa Prymasa Polski. Dokumenty odnoszące się do tego ważnego faktu zaginęły prawdopodobnie, bo ich odnaleść nie można, ale rzecz jest arcypewna, bo poręczona powagą wielkiego historyka polskiego z XV. wieku J. Długosza i uświęcona historią pięciu wieków.

Prymas miał pod względem kościelnym i politycznym bardzo wysokie stanowisko w Polsce. Jako głowa i szczyt hierarchii w kraju, bo miał wymienione powyżej prawa jurysdykcyjne, chociaż nie wszystkie były rzeczywiście w ciągu wieków przez Prymasów wykonywane. Stanowisko Prymasa nabrało nowego blasku, gdy na Soborze laterańskim Leon X. w roku 1515 nadal Prymasom Polskim godność Legata utworzonego w Stolicy świętej. Papież Benedykt XIV. w r. 1749 szczególnym przywilejem pozwolił im nosić purpurę, chociażby nie byli kardynałami. Pod względem politycznym był prymas w dawnej Polsce pierwszym księciem państwa, zarówno Korony jak i Litwy. Miał również w Senacie pierwsze miejsce po królu i najwyższe honory na królewskim dworze. W nieobecności króla zastępował go, a w czasie bezkrólewia i rządził krajem jako interrex. Jemu zastrzeżona była koronacja pary królewskiej i błogosławienie ich małżeństwa. Z tymi prawami łączyły się inne liczne przywileje i zaszczyty, które stawiały Prymasa w wyjątkowym uprzywilejowaniu wobec całego narodu.

Z upadkiem państwa zgasł polityczny blask naszego Prymasostwa, a podział kraju uniemożliwił Arcybiskupom gnieźnieńskim wykonywanie nawet kościelnych praw prymasowskich. Z obawy, aby się tym sposobem tytuł Prymasa polskiego nie zatracił, postarał się w roku 1807 Biskup warszawski u Stolicy świętej dla siebie o godność Prymasa Polski. Miała ta nowa godność Biskupów warszawskich znaczenie czysto tytularne i rozciągała się na dzielnicę pod panowaniem rosyjskim. Z chwilą , gdy Opatrzność Boska wskrzesiła dawną Polskę, złożoną z wszystkich poprzednich dzielnic, stało się sprawą jasną, że należy w tej nowej Polsce uznać dawny tytuł prymasowski Arcybiskupów gnieźnieńskich, którzy nawet po podziale Polski nigdy się tego tytułu nie wyrzekli.

I tak się stało, że dziś (1923 rok) cała Polska uznaje za swego Prymasa Arcybiskupa Gnieźnieńskiego, Jego Eminencję ks. Kardynała Dalbora, który swą niezwykłą osobowością i pieczołowitą troską o dobro ogólne Kościoła Polskiego zaskarbił sobie w sferach kościelnych i w całym społeczeństwie wielkie poważanie i zaufanie. Naród cały słusznie go szanuje i poważa jako głowę Kościoła w kraju, chociaż nie sprawuje już żadnej jurysdykcji.

Między Biskupami polskimi, ma on jednak pierwsze miejsce (1923 r.) i jemu powierzona została z natury rzeczy inicjatywa we wszystkich sprawach kościelnych, które dotyczyły wówczas całej Polski. Obecnie ks. Kardynał Prymas bawi w Rzymie (1923 rok) i tam nie tylko zdaje sprawę ze swej archidiecezji, lecz omawia z Ojcem świętym także ogólne potrzeby Kościoła w Polsce.

Na osobę jego padają blaski dawnych wieków i w tym świetle tym bardziej uwydatnia się czysta, głęboka, wielka i mądra dusza pierwszego Prymasa w oswobodzonej Polsce. Popierajmy modlitwami jego prace i zamysły (1923 rok).

Nowy krok na drodze do samodzielnej diecezji śląskiej. Najprzewielebnniejszy ks. Administrator Apostolski zamianował ks. dr Teofila Bromboszcza z Ornontowic generalnym wikariuszem Administracji Apostolskiej. Wikariusz generalny piastuje po ks. Administratorze Apostolskim najważniejszy urząd w całej Administracji Apostolskiej. On z urzędu zastępuje ks. Administratora Apostolskiego we wszystkich sprawach kościelnych, duchownych i świeckich – i posiada tę samą jurysdykcję – czyli władzę w całej Administraturze co sam Administrator. Z wyjątkiem tych spraw, które tenże sobie zarezerwował lub , które na podstawie prawa wymagają szczególnego pełnomocnictwa ks. Administratora Apostolskiego. Ustanowienie generalnego wikariatu jest więc dalszym krokiem na drodze w samodzielnej diecezji śląskiej. (1923 rok).

Dlatego witamy serdecznie pierwszego generalnego Wikariusza Administracji Apostolskiej i życzymy mu, żeby jak najdłużej i i najskuteczniej pracował nad uzdrowieniem i spotęgowaniem życia religijnego w województwie śląskim i nad uporządkowaniem stosunków kościelnych. Wszystkich zaś katolików wzywamy, żeby się do niego odnosili z zaufaniem. Jest on synem naszej śląskiej ziemi i jako duszpasterz gorliwy poznał wszystkie nasze bóle i braki.

Źródła: „Gość Niedzielny” droga dostępu, ŚBC.

https://pl.wikipedia.org/wiki/Edmund_Dalbor

https://pl.wikipedia.org/wiki/Miko%C5%82aj_Tr%C4%85ba#/media/Plik:Miko%C5%82aj_Tr%C4%85ba.PNG

https://www.duhoctrungquoc.vn/wiki/pl/Miko%C5%82aj_Tr%C4%85ba