Cesarzowa Maria Teresa

Tymczasem Śląsk miał zmienić panów. Dnia 20-go Października 1740 r. zmarł cesarz Karol VI., a nastąpiła po nim Maria Teresa, zamężna z Franciszkiem Lotaryńskim, który także został cesarzem niemieckim. Skończyła się dynastia habsburska, a rozpoczęło się władztwo dynastii habsbursko --lotaryńskie panujące wtenczas w cesarstwie austriackim. Jakkolwiek państwa europejskie uznały sankcję pragmatyczną za życia Karola VI., jednakże po jego śmierci zmieniły się nagle dotychczasowe zapatrywania, próbując, czyżby się nie dało urwać czegoś dla siebie, z obszernych rozrzuconych po całej Europie posiadłości habsburskich. Maria Teresa była niespodzianie otoczona na wszystkie strony samymi nieprzyjaciółmi.

 

Fryderyk II. nazywany Wielkim von Hohenzollern ur.24 stycznia 1712 r. w Berlinie, zm.17 sierpnia 1786 r. w Poczdamie. Król Prus w latach 1740--1786 r. Pod jego rządami Prusy stały się jednyn z najpotężniejszych państw europejskich. Foto wizerunku pobrano z Wikipedii, wolna encyklopedia.

 

Śląsk przechodzi pod panowanie pruskie.Zwrócił się też przeciw Marii Teresie król pruski Fryderyk II., zwany przez Niemców Wielkim. Ledwie Karol VI. oczy zamknął, podniósł żądania dawnych owych uroszczeń brandenburskiego domu do pewnych części Śląska, domagając się, żeby mu je oddano natychmiast, a gdy tego odmówiono, wkroczyl na Śląsk z wojskiem dnia 16-Grudnia 1740 roku w (niecałe dwa miesiące po śmierci Karola VI.), bez wypowiedzenia wojny. Niespodziewanie kiedy toczyła się wojna, której żadną miarą nikt nie mógl przewidzieć; król pruski uznał bowiem przedtem sankcję pragmatyczną, a zresztą, jeżeli miał zamiar wojnę prowadzić, był obowiązany wypowiedzieć ją przedtem.

W takich okolicznościach rozpoczęła się pierwsza wojna śląska. Ponieważ Maria Teresa wojny nie przewidywała, więc też nie była do niej przygotowaną i król Fryderyk II., nie miał prawie żadnych trudności z zajęciem Śląska, tym bardziej, że się z nim połączyła znaczna część protestantów na Dolnym Śląsku. Nadeszła wiosna, zanim rząd wiedeński zdołał zebrać armię, która miała Śląsk na nowo zdobyć dla Austrii, czy też niby dla czeskiej korony. Ale wojsko to poniosło zupełną klęskę dnia 10-go Kwietnia 1741 roku pod Mollwitz. Fryderyk II. Był znakomitym wodzem i uchodził za niezwyciężonego.

Przykład Prus zachęcił swoim postępowaniem inne państwa do wykorzystania okazji.To też Jakby na dane hasło, rzuciły się na Marię Teresę: Saksonia, Sardynia, Hiszpania, Francja i Bawaria razem z Prusami, żeby habsburską spuściznę pomiędzy siebie rozebrać. Elektor bawarski, wsparty przez wojska francuskie opanował, Austrię Górną, doszedł aż pod Wiedeń, poczem zwrócil się do Czech i kazał się w Grudniu 1741 r. koronować na króla czeskiego. Następny rok był pomyślniejszy dla Marii Teresy, przy której stanęli wiernie Węgrzy, oświadczywszy na swoim sejmie, że bronić będą jej praw do ostatniej kropli krwi. Odzyskano Czechy i zdobyto stolicę Bawarii, Monachium. Ale zmieniło się to, gdy Fryderyk pruski wpadł do Czech i rozgromił austriackie wojsko pod Chotuzienami. Maria Teresa, chcąc się uwolnić od najgroźniejszego na razie nieprzyjaciela, zawarła z Prusami pokój w Berlinie dnia 28-go Lipca 1742 r., mocą którego zostawała przy niej tylko drobna część Śląska, a mianowicie księstwo Opawskie i część Śląska Górnego, a mianowicie księstwo Cieszyńskie i Karniowskie, cała zaś reszta kraju, wraz z hrabstwem Kłodzkim, przechodziła pod pruskie panowanie i tak trwało to przez pewien czas.

Dla ludu polskiego na Śląsku tragiczne było to w pokoju berlińskim, że został Sląsk przez dwa państwa rozerwany.Byłoby lepiej, żeby cały Górny Śląsk przeszedł był od razu pod panowanie pruskie. Czy Prusy, czy Austrię, oba te państwa jednako wtenczas germanizowały; nie było więc pod tym względem ani zysku ani straty. Lecz strata była i w Prusiech i w Austrii. Król Fryderyk II., choć protestant, nie dopuszczał religijnego prześladowania katolików, równouprawnienie było u niego, więc pod tym względem straty nie było. Ale strata była w Prusiech i Austrii przez to, że żywioł polski i w jednym i drugim państwie był raczej nie liczny, by miał coś znaczyć, i tu i tam znikał zupełnie, a przez to jeszcze bardziej ulegał germanizacji.

Któż jednak mógł wiedzieć, czy to rozbicie Górnego Śląska pomiędzy dwa państwa, tak szkodliwe dla śląskiego ludu, niema jakiegoś znaczenia i przeznaczenia?

Król Fryderyk II., osiągnął to co chciał, a więc, zakończenie wojny. Niestety, widząc, że wojsko Marii Teresy zaczyna zwyciężać Francuzów i Bawarczyków, rozpoczął w roku 1744 drugą wojnę śląską. Powodziło mu się jak zawsze świetnie; zdobył nawet Pragę Czeską i trzeba było dopiero zbierać zewsząd wszystkie wojska austriackie, by go z Czech wyrugować. Fryderyk II. nie był skłonny oddawać, tego co raz zajął; toteż gdyby się nie było udało wyparcie wojsk pruskich z Czech, wcielono by to państwo także do Prus. Zmarł tymczasem elektor bawarski, a następca jego zawarł pokój. Maria Teresa mając teraz więcej wojska do dyspozycji, postanowiła odzyskać Śląsk, skoro król pruski sam zerwał pokój berliński. To jednak się nie udało, i Prusy w warunkach pokoju drezdeńskiego (w Grudniu 1745 r.) zatrzymały Śląsk. Trzy lata jeszcze musiała Maria Teresa wojować z innymi nieprzyjaciółmi, zwłaszcza z Francją. Utraciła nieco posiadłości habsburskich we Włoszech, ale to było drobnostką w porównaniu ze strasznym niebezpieczeństwem, które jej groziło z początku. Monarchia Habsburska utrzymała się, a korony czeska i węgierska zostały przy dziedziczce Habsburgów.

Wojna siedmioletnia. Z królem Fryderykiem II. trzeba jej było jednak stoczyć jeszcze jedną wojnę, trzecią śląską, czyli siedmioletnią wojnę. Początek tej wojny mial miejsce w roku 1756, a wywołała ją sama Maria Teresa, żeby odzyskać Śląsk. Udało się cesarzowej pozyskać przymierze Rosji, a co więcej, Francji, która w poprzednich wojnach Śląskich stala po stronie Prus. W największej tajemnicy przygotowywano zwolna plany do wojny; ale król pruski miał dobrą służbę dyplomatyczną, podczas, gdy sprzymierzeni przekonani byli, że cios tym razem dobrze będzie wymierzony i Prusy zostaną zdruzgotane, podczas, gdy z wolna gotowali się do wojny i wyznaczyli sobie rok 1757 na jej rozpoczęcie.

Fryderyk II. już w roku 1756, wiedzial o wszystkim. Postanowił zatem Austrię uprzedzić, bo nie była ona jeszcze do tej wojny należycie przygotowaną. W czerwcu 1756 r. kazał się w Wiedniu zapytać, czy to na niego cesarzowa zbiera wojsko i zarządał przyrzeczenia, że się nie będzie prowadziło z nim wojny ani tego, ani przyszłego roku. Maria Teresa odmówiła dnia 21 - go Sierpnia jakichkolwiek wyraźnych zobowiązań. W tydzień później Fryderyk rozpoczął wojnę, ponieważ miał on zawsze wojska gotowe do boju w każdej chwili.

Wojna Fryderyka II.Szedł na Czechy prosto przez Saksonię, chociaż Saksonii wojny nie wydal. Zażądał od Augusta III. jako elektora saskiego (był zarazem królem polskim), żeby się z nim połączył, a co najmniej pozostał neutralnym. Ale August III., był wrogiem Prus, zaczęla się więc wojna w Saksonii. Sasi zostali zupelnie pobici, cały kraj został zajęty przez wojska pruskie, a August III., uciekł do Warszawy. Fryderyk II. , wkracza następnie do Czech. Teraz jednak zaczęli się stawiać do wojny sojusznicy Marii Teresy.

Rzesza Niemiecka. To jest cesarz z książętami. Oni oburzyli się najazdem Fryderyka na Saksoniję, uchwalili posiłki wojskowe dla Augusta III. Moskwa przyrzekla dać 100,000 żołnierza, a Francja 150,000 i nadto jeszcze 12 milionów guldenów rocznie! Nawet Szwecja wypowiedziała wojnę Fryderykowi ! W razie zwycięstwa miano pozostawić Fryderykowi tylko Brandenburgię i część Pomorza, a resztę jego krajów mieli rozebrać między siebie sprzymierzeńcy. Śląsk powróciłby w takim razie pod panowanie Marii Teresie, a Prusy (dawne książęce lenno Polski), miano przyznać państwu moskiewskiemu, które wówczas zaczynano już nazywać Rosją.

Król Fryderyk II. bronił się dzielnie. Z początkiem roku 1757 napadł powtórnie na Czechy, odniósł świetne zwycięstwo pod Pragą, ale, gdy cesarskim nadeszły posiłki wojskowe, poniósł jednakże ciężką klęskę pod miastem Kolinem, w której poległo 14,000 pruskich żołnierzy. Wkrótce potem wkroczyły do posiadlości Fryderyka wojska francuskie, odnosząc zwycięstwo w okolicach Wezery. Z drugiej zaś strony Moskale zajęli Prusy książęce. Austriacy zdobyli Śląsk Górny i Łużyce, zajęli Wrocław, a nawet na krótki czas Berlin.

W tych opałach postanowił Fryderyk dać na razie spokój armii austriackiej i rosyjskiej, a za to wszystkie swe siły zwrócił naraz przeciw francuzom; ruszył szybko i udało mu się, bo zadał bowiem francuskiemu wojsku ciężką klęskę pod Rosabach.

Teraz nagle i szybko wraca na Śląsk przeciw armii Marii Teresy i znowu odnosi zwycięstwo pod Lutolem: w konsekwencji Śląsk wraca pod jego władzę, tylko Świdnica z okolicą zostaje jeszcze w ręku Austriaków. Po tych zwycięstwach opuścili też Moskale Prusy książęce, a Anglia zawarla przymierze z królem Fryderykiem.

Z wiosną 1758 r. zdobył Fryderyk Świdnicę i wpadł na Morawy. Austriacki jenerał Laudon zdołał odciąć go tutaj od Śląska, tak, że Prusacy chcąc się wycofać, musieli kołować przez Czechy i góry olbrzymie, nim się dostali z powrotem na Śląsk średni. Podczas tego Moskale zajęli na nowo Prusy książęce i wtargnęli do Marchiii; dopiero pokonani pod Zorndorf zabrali się do odwrotu.

Teraz ruszył Fryderyk znowu na Saksonię, ale tutaj poniósł ciężką klęskę pod Hochkirch. Szybko przeniósl się na Śląsk i powetował sobie tutaj, dając skuteczną odsiecz Nysie i Koźlu, poczym jeszcze raz próbował szczęścia w Saksonii. Równocześnie na zachodzie wojska pruskie złączone z angielskimi wyparły Francuzów z Hanoweru (, który należał do króla angielskiego) i z Westfalii, i zadał im klęskę pod Krefeldem.

W roku 1759 zebrało się nowe wojsko francuskie, ale pobite w lecie pod Minden, musiało się schronić za Ren. Z Rosji szła nowa armia, maszerując przez Polskę, wbrew woli narodu t.j. bez wypowiedzenia wojny, lecz za zezwoleniem króla Augusta III., który był elektorem saskim, i chcial koniecznie wmieszać Polskę do tej wojny.

Gdy ta rosyjaka armia połączyla się z austriacką, zadały obie razem pod Kundraczycami w Brandenburgii taka klęskę Fryderykowi, że gdyby pomiędzy sprzymierzonymi było więcej zgody i jedności w rozkazach ich wodzów, byłby Fryderyk chyba do reszty tę wojnę przegrał. Energiczny dalszy pościg byłby może doprowadził nowe pruskie królestwo do ruiny. Lecz tylko Fryderyk był stanowczym i szybkim w postanowieniach i ruchach swoich, a wodzowie austriaccy byli powolni, dali Fryderykowi dosyć czasu do wytchnienia i uzupelnienia wojska.

Tymczasem zaś nastała coraz większa niezgoda między wodzami, i sprawiło to taki skutek, że Moskale się wycofali i wrócili do Polski. Austriacy zajęli za pozwoleniem Augusta III., Saksonię i silnie się tam trzymali. Fryderyk rozpoczął wojnę na nowo, ale na razie nic nie wskórał w Saksonii. Nie zdołał też zdobyć Drezna, stolicy Saksonii, ani w roku 1760. A tymczasem przybywało ze wschodu znowu nowe wojsko rosyjskie. Wódz austriacki Laudon, szedł im naprzeciw, żeby się z nimi połączyć, wszedł po drodze na Śląsk i tam zdobył Kłodzko, lecz w dalszej drodze doznal klęski pod Legnicą. Pomimo tego zajęli Austriacy i Moskale na krotki czas Berlin. Lepiej się wiodło Fryderykowi na południu; zwyciężywszy pod Turgawą zapanował nad Saksonią.

W roku 1761 oszacował się Fryderyk w warownym obozie pod Königszelt na Śląsku i tu się bronił od szturmów połączonych wojsk austriackich i rosyjskich, co trwało do dotąd, aż się doczekal znów niezgody między sprzymierzeńcami i odejścia Moskali. Stracił jednak jeszcze w tym roku Świdnicę, którą zdobyl Laudon. Z końcem tego roku wojsko i kasa Fryderyka były już zupełnie wyczerpane. Wydawało się, że dlużej nie wytrzyma, gdy wtem nagła śmierć carycy Elżbiety w pierwszych dniach roku 1762 zmienila zupelnie stan sprawy. Następca jej na tronie, car Piotr III. Zmienił zupelnie politykę. Skłonił Szwecję do zawarcia pokoju z Fryderykiem, a sam nie tylko zawarł z nim pokój, ale co więcej, przymierze, i przyslał mu 20,000 wojska na pomoc. Nagle Rosja stawała się z wroga Prus najlepszym ich przyjacielem! Dzięki temu poparciu odzyskał król pruski cały Śląsk, tak, że tylko jeszcze hrabstwo Kłodzkie pozostało w ręku Marii Teresy.

Car Piotr III. Panował tylko kilka miesięcy. Uduszono go na rozkaz własnej żony, Katarzyny, która po jego śmierci sama objęła władzę. Caryca Katarzyna odwołała wprawdzie rosyjskie posiłki, ale pokój z Prusami utrzymała i zachowywała się neutralnie. Austria miała już tylko ze strony Francji pomoc; francuskie wojska poniosły jednak klęskę w Czerwcu 1762 r., poczem Francja wzcofała się zupełnie z tej wojny. Prusom zaś pozostała pomocna Anglia, która tak była skuteczną, że Fryderyk mógł na rok 1763 przygotować wielką armię z 200,000 żołnierza. Książęta Rzeszy Niemieckiej, poczęli zawierać z Prusami przymierza pokoju, tak, że w końcu Maria Teresa została sama. Nie czekała zatem na rozpoczęcie wojny na nowo, lecz przystąpiła także do układów pokojowych, Zawarła je dnia 15. Lutego 1763 r. w Hubertusburgu, zgodziwszy się na to, by wszystko było tak jak przed wojną, nikt niczego nie zyskiwał i nie tracił. Siedmioletni rozlew krwi okazał się zupełnie zbytecznym, lecz Śląsk pozostawał przy Prusach.

https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3zef_I_Habsbur

Źródła:https://www.google.com/search?q=Portret+Fryderyka+II.+vo+Hohenzollern&oq=Portret+Fryderyka+II.+vo+Hohenzollern&aqs=chrome..69i57j33i160l2.67963j0j7&sourceid=chrome&ie=

Autor Feliks Koneczny. Tekst wybrał i zamieścił Leonard

Źródła; Feliks Koneczny. "Dzieje Śląska”. Fundacja Pomocy Antyk "Wydawnictwo Antyk „ - Marcin Dybowski. Wydano na podstawie egzemplarza z księgozbioru Bartłomieja i Danuty Bobów. Wydawnictwo składa podziękowania spadkobiercom praw autorskich za zgodę na opublikowanie dzieł Feliksa Konecznego. Warszawa Komorów 1999. Pierwsze wydanie po okresie sowieckiej okupacj